ПАВАЛ КАСЬЦЮКЕВІЧ: «КНІГІ ПА-БЕЛАРУСКУ МАЮЦЬ НАЙБОЛЬШЫ ПОПЫТ»
Міхась Скобла: «Павал, усяго за год ваша кнігарня стала знакамітай. На якія крокі вам даводзіцца ісьці, каб прывабліваць да сябе новых наведнікаў?»
Павал Касьцюкевіч: «Нас ведаюць пакуль што ў вузкім коле — тыя, хто трэба. Але мы заўсёды глядзім на недапрацоўкі, на недаробкі. Хацелася б, каб пра нас ведалі шырэй. Пакуль што гэта людзі, якія ходзяць да нас у кнігарню на розныя імпрэзы. І мы сёньня працуем над тым, каб пра нас даведалася як мага больш людзей, тых людзей, якія маглі б адгарнуць беларускую кніжку і пачытаць яе, а ня толькі тыя, якія ўжо любяць беларускую кнігу. Мы робім усякія акцыі, правакацыі. Нядаўна „Наша ніва“ паведаміла, што Ігар Логвінаў зьяжджае ў Армэнію… Насамрэч зьяжджаў па кантракце галкіпэр „Шахцёра“, бабруйскага, мне здаецца. Вось мы зрабілі такую абвестку, і гэта значна павысіла наведвальнасьць нашага ЖЖ».
Скобла: «Вы больш так не палохайце сваіх кліентаў… Як вы камплектуеце сваю кнігарню? З кім больш працуеце — зь недзяржаўнымі ці дзяржаўнымі выдавецтвамі? Ці кантактуеце наўпрост з аўтарамі?»
Касьцюкевіч: «Па-рознаму. І зь дзяржаўнымі, і зь недзяржаўнымі, і наўпрост з аўтарам ці зь ягоным агентам — мы не абмяжоўваемся толькі нейкімі пэўнымі выдавецтвамі ці толькі кніжкамі ўласнага выдавецтва „Логвінаў“. Мы, вядома ж, заўсёды будзем рады, калі да нас прынясуць і „дзяржаўную“ кніжку, абы яна падыходзіла пад нашу канцэпцыю, канцэпцыю беларускай кніжкі, канцэпцыю цікавай кніжкі. Галоўнае — каб была якасьць».
Скобла: «А судзьдзі хто? Хто вырашае, што гэтая кніжка якасная, а гэтая — ня вельмі?»
Касьцюкевіч: «Вызначае Ігар Логвінаў, вызначаю я, вызначаюць прадаўцы. Яны падказваюць, якія продажы той ці іншай кнігі, у іх таксама ёсьць свой густ. Вызначаюць людзі, у нас жа публічнае месца, пастаянна прыходзяць літаратары, пастаянна гуртуюцца і пастаянна раяць».
Скобла: «Вы заінтрыгавалі нашых слухачоў словамі „літаратурны агент“. Няўжо прыйшлі часы, калі і ў Беларусі пісьменьнікі займелі сваіх літаратурных агентаў?»
Касьцюкевіч: «Ведаеце, у нас людзі ня любяць называцца пэўнымі імёнамі, але калі ты з чалавекам працуеш, то бачыш — гэта літаратурны агент. Праўда, ён сам просіць, каб ты яго не называў такім чынам. Але па-сутнасьці ён такім зьяўляецца».
Скобла: «А якія кнігі карыстаюцца ў вашай кнігарні найбольшым попытам?»
80% у нас — беларускія кніжкі, 70% — кнігі па-беларуску.
Касьцюкевіч: «Кнігі па-беларуску маюць найбольшы попыт. 80% у нас — беларускія кніжкі, 70% — кнігі па-беларуску. Мы нядаўна зрабілі топ-ліст паводле нашых продажаў. Першае месца за 2010 год заняў Мікаэль Ніэмі, што цікава, наш сучасьнік і не беларус. Гэта швэдзкі фін, які распавядае пра свае дзіцячыя прыгоды. Найлепш купляюць гэтую кніжку. Шмат людзей прыходзяць і купляюць толькі інтэлектуальныя кніжкі, напрыклад, кніжку Вольгі Бабковай „І страхі, і цуды“, што таксама ня можа ня цешыць».
Скобла: «Аднойчы ў Францыі я зайшоў у кнігарню і зьдзівіўся: паўсюль на падлозе сядзелі маладыя людзі і чыталі. Заміналі нават прайсьці да патрэбнай паліцы. А ці няма і ў вас такой практыкі? Калі чалавек ня мае магчымасьці купіць кнігу, ці можа ён яе пачытаць проста ў кнігарні?»
Касьцюкевіч: «Можа. Мы дзеля гэтага зрабілі ў кнігарні кілімавае пакрыцьцё. Але сёньня мы разумеем, што ўсё ж трэба зважаць на клімат і мэнталітэт беларусаў. Нашы людзі ў кнігарні больш скаваныя, больш сарамлівыя, хаця ў нас ёсьць усе магчымасьці сесьці на падлогу, ды і крэслы мы паставілі. Так што ў нас умовы — як у замежных эўрапейскіх краінах. Мы, вядома ж, перасьледуем і камэрцыйныя мэты, але мы хочам таксама, каб людзі прыходзілі і сядзелі, менавіта каб быў эфэкт прысутнасьці, каб людзі разумелі, што гэта абжытае месца».
Скобла: «Іван Бунін у дзёньніках пісаў, што адзін з самых шчасьлівых пэрыядаў у сваім жыцьці ён перажыў тады, калі жыў у Палтаве і меў там свой невялічкі кніжны гандаль. На шыльдзе так і было напісана — „Кнігарня Буніна“. А як вы пачуваецеся на пасадзе арт-дырэктара кнігарні?»
Касьцюкевіч: «Я думаю, лепей, чым Бунін, таму што ўсе падаткі плаціць уладальнік кнігарні Ігар Логвінаў, а я ўсё ж спажываю плён. Мне дастаюцца сустрэчы зь літаратарамі, правядзеньне літаратурных вечарынаў, ад якіх маю збольшага прыемнасьці, ну, часам, галаўны боль».
Скобла: «Асабліва любіць вашу кнігарню літаратурная моладзь, хоць вашы імпрэзы — для ўсіх узростаў і на розныя тэмы. Прыкладам, адна з апошніх кніг „Бібліятэкі Свабоды“ — „Беларуская Атлянтыда“ Вячаслава Ракіцкага — прэзэнтавалася таксама ў вас. А што трэба, каб пісьменьнік змог зладзіць сустрэчу з чытачамі ў вашай кнігарні?»
Касьцюкевіч: «Патэлефанаваць у кнігарню або непасрэдна мне, і мы дамовімся. Я ўсіх шчыра запрашаю, заходзьце да нас у кнігарню «Ў», яна знаходзіцца непадалёк ад плошчы Перамогі па адрасе: праспэкт Незалежнасьці, 37а, гэта ў дварах за домам пад шыльдай «Подзьвіг народу».
КНІГАРНЯ СВАБОДЫ
ХРЫСЬЦІНА ЛЯЛЬКО: «ДОБРЫ ПЕРАКЛАД — ГЭТА ЗАХАВАНЫ ЦУД»
Міхась Скобла: «Спадарыня Хрысьціна, ужо больш за два гады няма з намі Ніны Мацяш, а кнігі яе працягваюць выходзіць. Як гэтыя пераклады з Віславы Шымборскай трапілі ў ваша выдавецтва?»
Хрысьціна Лялько: «Гэты пераклад трапіў у наша выдавецтва незадоўга да Нінінага адыходу ў вечнасьць. Гэта была восень 2008 году. Мы прачыталі пераклад, ён здаўся нам таленавітым. Вершы Віславы Шымборскай загучалі вельмі натуральна па-беларуску, і нам захацелася выдаць гэтую кніжачку. Але, як гэта ў нас бывае з нашаю бядотаю, не было за што спачатку. Пакуль шукаліся грошы, на жаль, Ніна адышла з гэтага сьвету. І вось толькі на другія ўгодкі па ёй кніжка зьявілася».
Скобла: «Гэта ўжо трэці зборнік Шымборскай па-беларуску. Першы — „Сьвет варты вяртаньня“ — выйшаў у 1991 годзе, другі — „Хвіля“ — у 2005-м. Ня кожнаму замежнаму клясыку так пашанцавала з выданьнямі ў Беларусі. Чым Шымборская сёньня цікавая беларускаму чытачу?»
Лялько: «Мне здаецца, паэзія Веславы Шымборскай — ня толькі на сёньняшні час, яна на ўсе часы. Бывае такая паэзія, на шчасьце, у нашым сьвеце, якая зразумелая і актуальная ў любым часе. Шымборская закранае ў сваёй паэзіі самыя галоўныя, экзыстэнцыйныя пытаньні чалавечага быцьця. Гаворыць яна пра чалавека ў пэрспэктыве яго існасьці, у яе вершах ёсьць глыбінная, магічная сувязь паміж хаатычнасьцю штодзённых здарэньняў, выпадкаў і філязофскай, часам тэалягічнай, рэфлексіяй над жыцьцём чалавека ў людзкой супольнасьці, над яго адзінотаю, якая часам здаецца проста касьмічнаю. Ёсьць адчуваньне драматызму чалавечага існаваньня, тое, што блізкае кожнаму з нас, тое, што кожнага з нас кранае. Складаная мэтафарычнасьць яе паэтычнага мысьленьня нечакана спалучаецца са звыклым, здавалася б, апісаньнем, канстатацыяй, але ў гэтай канстатацыі закадаваныя глыбокія, мэтафізычныя пытаньні нашай экзыстэнцыі. Мне згадваецца прачытанае дзесьці ў крытыкаў Віславы Шымборскай, дасьледчыкаў яе творчасьці. Сваю трэцюю пасьля Нобэлеўскай прэміі кнігу пані Віслава назвала „Tutaj“ — „Тут“, але першапачаткова хацела назваць яе „Szczegóły“ — „Падрабязнасьці“. Паэтка патлумачыла, чаму адмовілася ад назвы „Падрабязнасьці“. Яна ўявіла, як нейкая пані Ікс гаворыць пану Ігрэку: „Ведаеш, я трымаю ў руках падрабязнасьці Віславы Шымборскай“. Здавалася б, у творчасьці такой глыбіннай і стрыманай паэткі ня месца іроніі. Але ў яе вельмі шмат тонкай іроніі — гэта таксама прываблівае ў паэзіі Шымборскай».
Скобла: «Вы выдатна ведаеце польскую мову, самі перакладаеце прозу і паэзію. Як вы ацэньваеце пераклады Ніны Мацяш?»
Лялько: «Калі ісьці ад агульнай думкі, што дрэнны пераклад — гэта зьнішчаны, змарнаваны цуд, то добры пераклад — гэта захаваны, беражліва перададзены чытачам цуд іншамоўнай паэзіі. Мне здаецца, што Ніна Мацяш здолела перадаць нам гэты цуд.
Скобла: «Многія нашы выдаўцы вельмі рэдка выдаючы замежных аўтараў, спасылаюцца на праблемы з аўтарскім правам. А як гэтую праблему ўдалося палагодзіць вам?»
Лялько: «Шымборская — не шэраговая паэтка, гэта ляўрэат Нобэлеўскай прэміі. Да таго ж, пані Віслава — чалавек даволі закрыты. Яна вельмі рэдка дае інтэрвію, вельмі рэдка зьяўляецца на публіцы, рэдка выступае. Гэта ўжо пасьля 1996 году, калі атрымала прэмію, яна стала больш сустракацца з чытачамі. Гэта ўжо — змушанасьць. Жыве паэтка ў Кракаве. Нам было складана выйсьці на пані Віславу, каб атрымаць дазвол на выданьне, але незадоўга да сваёй сьмерці, літаральна ў апошнім сваім лісьце, Ніна Мацяш падказала мне, праз каго гэта можна зрабіць. У Ніны былі кантакты з паэткай, і менавіта зь яе дабраславеньня Ніна перакладала яе вершы. Мы пайшлі па сьцяжынках, падказаных Нінаю, і дайшлі да пані Віславы, якая ласкава згадзілася даць права на выданьне».
Скобла: «Сёньня дзяржаўныя сталічныя кнігарні ня вельмі ахвотна бяруць на рэалізацыю беларускую паэзію. Дзе можна будзе набыць беларускі зборнік Шымборскай?»
Лялько: «Найперш хочацца скіраваць чытачоў у нашу кнігарню „Духоўная кніга“ (Максіма Багдановіча, 25). Я думаю, што мы таксама зьвяжамся зь сябрамі Ніны Мацяш на Берасьцейшчыне, і яны ахвотна возьмуць гэтую кніжачку для распаўсюду ў сваім рэгіёне — у Белаазёрску, у Берасьці. Думаю, Нініна сяброўка Данута Бічэль зможа ўзяць частку накладу — для Гарадзеншчыны. Наклад, дарэчы, невялікі — 500 асобнікаў. Думаю, што ня будзе праблемы з распаўсюдам, бо, яшчэ раз паўтаруся, высокі ўзровень паэзіі Віславы Шымборскай і высокі ўзровень перакладу Ніны Мацяш прывабяць чытачоў да гэтай кнігі».
