Падзеі 19-га сьнежня,-- жорсткі разгон уладамі дэманстрантаў, якія выйшлі пратэставаць супраць сфальшаваных вынікаў прэзыдэнцкіх выбараў, і наступныя масавыя палітычныя рэпрэсіі ў краіне – галоўная тэма пошты Свабоды на працягу ўжо амаль двух месяцаў.
Пачну сёньняшнюю размову з новага ліст ад нашага даўняга сябра Кастуся Сырэля з Ушачаў. Слухач лічыць, што беларускае грамадзтва пакуль не сасьпела да пераменаў у сваёй дзяржаве – таму ўсе намаганьньні тых палітыкаў, якія вялі людзей на Плошчу і ў выніку апынуліся ў турэмных засьценках – загадзя былі асуджаны на паразу. Кастусь Сырэль піша:
"Хоць я і не зьяўляюся прыхільнікам партый камуністычнага кшталту, але аддаю належнае мудрасьці Сяргея Калякіна, які, лічу, правільна ацаніў сітуацыю і не пайшоў са сваёй партыяй на выбары, і тым больш на Плошчу. Відаць, нядрэнна вывучаў Леніна, у прыватнасьці, працу “Крах ІІ Інтэрнацыяналу”. Я маю на ўвазе, што ніводнага з трох складнікаў так званай рэвалюцыйнай сытуацыі ў Беларусі пакуль не назіраецца (а я мяркую, што Плошчу можна ўспрымаць, як спробу зьмяніць уладу рэвалюцыйным шляхам). Няма крызісу “вярхоў” – наменклатура шчыльна згуртаваная вакол прэзідэнта і пачувае сябе нядрэнна. Няма пакуль абвастрэньня звыш меры галечы працоўных. Няма, урэшце, і значнага павышэньня актыўнасьці народных мас (паходу на Плошчу найбольш сьвядомай часткі грамадства зусім недастаткова).
З гэтай нагоды хацеў бы ўзгадаць адзін сюжэт з найноўшай гісторыі Ушаччыны. Не скажу дакладна, у якім годзе гэта было, але многія радыёслухачы памятаюць часы, калі ўзьніклі вялікія праблемы з цыгарэтамі – яны проста зьніклі з паліц крамаў. Трэба сказаць, што праблемы тады былі ня толькі з цыгарэтамі. Дык вось, у нашым раёне амаль дайшло да “цыгарэтных бунтаў”: якраз ішла ці то пасяўная, ці то ўборачная, і сельгасработы ледзь не былі сарваныя з прычыны адсутнасьці ў сельскіх крамах цыгарэт – механізатары проста адмаўляліся выязджаць у поле. Справа зайшла настолькі далёка, што тагачасны старшыня райвыканкаму персанальна езьдзіў у Менск, купляў там цыгарэты, развозіў іх па гаспадарках і надзяляў імі механізатараў. Канешне, гэта не рэвалюцыя, але вельмі паказальны прыклад таго, якія наступствы можа мець адсутнасьць у краме ўсяго толькі аднаго тавару нават ня першай неабходнасьці.
Відавочна, што эвалюцыйным, дэмакратычным шляхам зьмяніць уладу ў краіне не атрымаецца, бо Лукашэнка проста ня здольны эвалюцыянаваць ці прыняць дэмакратычныя каштоўнасьці. А для рэвалюцыйных пераўтварэньняў грамадства пакуль не сасьпела ".
Сапраўды, спадар Кастусь, без імкненьня большай часткі грамадзтва да пераменаў, без гатовасьці людзей прыкласьці дзеля гэтых пераменаў хоць бы невялікія ўласныя намаганьні -- аўтарытарныя рэжымы распадаюцца рэдка. Думаю, многія з тых апазыцыйных палітыкаў, якія пакутуюць зараз у турме КДБ, ня горш за камуніста Калякіна ўсьведамлялі мізэрнасьць шанцаў на тое, што пасьлявыбарчы мітынг 19-га сьнежня здольны адхіліць Лукашэнку ад улады ці прынамсі прымусіць яго прызнаць вынікі выбараў несапраўднымі. Але місія палітычнага дзеяча – ня толькі ў тым, каб глыбакадумна сядзець склаўшы рукі, чакаючы, пакуль грамадзства сасьпее да перамен. Настроі ў грамадзтве мяняюцца пад уплывам многіх абставінаў – у тым ліку і ў выніку такіх значных для Беларусі ўзрушэньняў, што адбыліся гэтай зімой.
На гэту ж тэму разважае ў сваім лісьце на Свабоду Ніна Саковіч зь Берасьця. Яна, аднак, лічыць, што беларускае грамадзтва цалкам гатова да зьменаў і ня хоча болей цярпець дзяржаўны лад, які грунтуецца на непадзельнай уладзе адной асобы. Слухачка піша:
"Наш мірны народ са сьлязьмі на вачах моліцца за тых палітвязьняў, якія пакутуюць у турмах, за іхныя сем'і. Думаю, усе ў Беларусі разумеюць: рэпрэсіі, якія абрынуліся на галовы дэмакратычнай супольнасьці, маюць на мэце адно: утрымаць уладу ў адных руках. Дзеля гэтага ён то пагражае, то запалохвае, то абяцае, то падманвае, то падлашчваецца... Лепшых сыноў і дачок беларускага народа загнаў у турмы. Баіцца адукаваных, таленавітых, справядлівых, сумленных. Куды ж мы зойдзем з такой уладай? Упэўнена, што беларускі народ ня хоча болей цярпець такі рэжым, які трымаецца на непадзельнай уладзе адной пэрсоны. А каб пазбавіцца ад дыктатуры, трэба прымяніць ня тыя санкцыі, якія толькі што ўвёў Эўразьвяз, а значна больш жорсткія – і палітычныя, і эканамічныя. І не дазволіць правядзеньне ў Беларусі прэстыжных хакейных турніраў".
У тым, што толькі Захад можа ўратаваць беларусаў ад аўтарытарнага рэжыму, перакананы і наш даўні слухач, былы вайсковец Мікола Канаховіч з Пружанаў. У сваім лісьце на Свабоду ён піша:
"Размаўляю на гэту тэму са сваімі суседзямі, знаёмымі, а часам і зь незнаёмымі людзьмі. Амаль усе сыходзяцца на адным: нам трэба прасіць, маліць усю сусьветную дэмакратычную супольнасьць, іхныя ўрады – рашуча і бескампрамісна увесьці байкот адносна лукашэнкаўскага рэжыму на ўсіх якія толькі магчымыя напрамках – палітычным, эканамічным, культурным, спартыўным і г.д. Нас можа ўратаваць толькі поўная і бескампрамісная ізаляцыя рэжыму. І ня трэба баяцца, што ён адразу і раптоўна здасьць усю Беларусь Расеі. Усё, што можна было здаць, ён і так ужо здаў – далей няма куды.
Беларусь – гэта непадзельная частка Эўропы, і яна павінна жыць у адпаведнасьці з агульнаэўрапейскімі законамі. Калі сёньня агульнымі намаганьнямі не спыніць гэту эпідэмію, яна будзе распаўзацца далей па кантыненце. Няхай бы добрыя людзі сьвету дапамаглі ўтаймаваць гэтых цемрашалаў".
Добрыя людзі сьвету, спадар Мікола, не маўчаць і дапамагаюць, як могуць. Эўразьвяз і Злучаныя Штаты Амэрыкі жорстка адрэагавалі на палітычныя рэпрэсіі ў Беларусі. Супраць больш як паўтары сотні чыноўнікаў і прапагандыстаў рэжыму ўведзены візавыя санкцыі, зроблены іншыя папераджальныя крокі. ЗША увялі і эканамічныя санкцыі – супраць некалькіх прадпрыемстваў канцэрну "Белнафтахім". Значная фінанасавая падтрымка паабяцана грамадзянскай супольнасьці Беларусі. Аднак ніхто ні на Захадзе, ні на Усходзе ня здольны зрабіць замест беларусаў тое, што могуць і павінны зрабіць толькі яны самі.
Пра тое, якія санкцыі адносна беларускага рэжыму могуць быць эфектыўнымі, разважае ў сваім лісьце на Свабоду і Тамара Захарэвіч зь Менску. Слухачка піша:
"Сапраўдным ударам для Лукашэнкі можа стаць толькі такая сытуацыя, пры якой усе разьвітыя краіны вырашаць ігнараваць спартыўныя спаборніцтвы на тэрыторыі Беларусі. Апазыцыя павінна актыўна працаваць у гэтым кірунку.
Краіна заліта крывёю сумленных людзей, сьлязьмі іх маці і малалетніх дзетак. Што гэта за ўлада, якая так раскалола, перасварыла, прынізіла наш спакойны і памяркоўны народ? Трэба зь ёй нешта рабіць ".
Як вядома, у студзені Эўрапейскі парлямант у сваёй рэзалюцыі выказаў рэкамэндацыю: калі ў Беларусі ў турмах будуць заставацца палітвязьні, эўрапейскім краінам варта перагледзець мэтазгоднасьць правядзеньня ў Менску хакейнага чэмпіянату сьвету 2014-га года. Варта, аднак, мець на ўвазе, што гэта – толькі рэкамэндацыя, пажаданьне. А міжнародныя спартыўныя федэрацыі, як правіла, ня надта ахвотна ідуць насустрач падобным пажаданьням палітыкаў.
Наконт мінулай выбарчай кампаніі, яе драматычных наступстваў і горкіх урокаў выказваецца ў сваім лісьце на Свабоду і Яўген Бондараў зь вёскі Марозаўка Чавускага раёна. Слухач піша:
,-- "Некаторыя навіны можна даведацца толькі на вашым радыё, таму Свабоду слухаю, нягледзячы на тое, што якасьць прыёму часта кепская.
Вельмі шмат часу адводзіце падзеям 19-га сьнежня. Асабіста мая пазыцыя тут такая: няхай ўсе кропкі над "і" расставіць суд. Вінаватыя няхай сядзяць у турме, а невінаватых трэба рэабілітаваць.
А вось апазыцыі варта ўжо цяпер рыхтавацца да наступных выбараў. І найперш – скласьці такую праграму, якую б падтрымаў беларускі народ. Трэба, каб людзі не сумняваліся, што з тым палітыкам, які пераможа Лукашэнку, жыцьцё палепшыцца.
Неблагія кандыдаты былі і на мінулых выбарах. Напрыклад, Дзьмітры Ус. Ён прайграў выбары, бо ня быў вядомы людзям, і праграма ў яго была слабая, кароткая...Хоць, на маю думку, у яго шмат станоўчых рысаў. І я нават бачыў яго пераемнікам Лукашэнкі ў 2015-м ці 2020-м годзе.
Перапрацаваўшы сваю праграму, узгадніўшы яе з народам, мог выйграць і Аляксей Міхалевіч. Нездарма ж хтосьці нават СМС напісаў у праграму "Контуры на дзяржаўны канал АНТ: "Вазьміце Міхалевіча пад сваё крыло, шкада хлопца!"
Шанцы на тое, што хтосьці зь беларускіх палітыкаў зможа перамагчы Лукашэнку на прэзыдэнцкіх выбарах, зьявяцца толькі тады, спадар Яўген, калі ў Беларусі будуць праведзены сапраўды свабодныя і дэмакратычныя выбары. Гэта ж можна сказаць і пра цяперашнюю судовую, праваахоўную сыстэмы. Як можна чакаць справядлівага і аб'ектыўнага выраку, калі няма незалежных судзьдзяў, калі палітычная мэтазгоднасьць і загад высокапастаўленага чыноўніка вышэй за закон і сумленьне? Ёсьць шмат сьведчаньняў далёкіх ад палітыкі людзей, якія ўначы 19-га сьнежня сталі ахвярамі амонаўскага "хапуна" толькі таму, што выпадкова знаходзіліся ў той момант паблізу ад Кастрычніцкай плошчы. Судзьдзі без усялякіх ваганьняў прымалі фальшывыя сьведчаньні міліцыянтаў і выносілі пакараньне абсалютна невінаватым людзям, якія мелі ўсе доказы сваёй недатычнасьці да акцыі пратэсту.
Дзякуй усім, хто знайшоў час для ліста на Свабоду. З вамі быў Валянцін Жданко. Пішыце нам, адрас ранейшы: Менск -5, Паштовая скрынка 111.
Праграма “Паштовая скрынка 111” выходзіць у эфір кожную сераду.
Аўтару можна пісаць на адрас zdankov_rs@tut.by
Пачну сёньняшнюю размову з новага ліст ад нашага даўняга сябра Кастуся Сырэля з Ушачаў. Слухач лічыць, што беларускае грамадзтва пакуль не сасьпела да пераменаў у сваёй дзяржаве – таму ўсе намаганьньні тых палітыкаў, якія вялі людзей на Плошчу і ў выніку апынуліся ў турэмных засьценках – загадзя былі асуджаны на паразу. Кастусь Сырэль піша:
"Хоць я і не зьяўляюся прыхільнікам партый камуністычнага кшталту, але аддаю належнае мудрасьці Сяргея Калякіна, які, лічу, правільна ацаніў сітуацыю і не пайшоў са сваёй партыяй на выбары, і тым больш на Плошчу. Відаць, нядрэнна вывучаў Леніна, у прыватнасьці, працу “Крах ІІ Інтэрнацыяналу”. Я маю на ўвазе, што ніводнага з трох складнікаў так званай рэвалюцыйнай сытуацыі ў Беларусі пакуль не назіраецца (а я мяркую, што Плошчу можна ўспрымаць, як спробу зьмяніць уладу рэвалюцыйным шляхам). Няма крызісу “вярхоў” – наменклатура шчыльна згуртаваная вакол прэзідэнта і пачувае сябе нядрэнна. Няма пакуль абвастрэньня звыш меры галечы працоўных. Няма, урэшце, і значнага павышэньня актыўнасьці народных мас (паходу на Плошчу найбольш сьвядомай часткі грамадства зусім недастаткова).
З гэтай нагоды хацеў бы ўзгадаць адзін сюжэт з найноўшай гісторыі Ушаччыны. Не скажу дакладна, у якім годзе гэта было, але многія радыёслухачы памятаюць часы, калі ўзьніклі вялікія праблемы з цыгарэтамі – яны проста зьніклі з паліц крамаў. Трэба сказаць, што праблемы тады былі ня толькі з цыгарэтамі. Дык вось, у нашым раёне амаль дайшло да “цыгарэтных бунтаў”: якраз ішла ці то пасяўная, ці то ўборачная, і сельгасработы ледзь не былі сарваныя з прычыны адсутнасьці ў сельскіх крамах цыгарэт – механізатары проста адмаўляліся выязджаць у поле. Справа зайшла настолькі далёка, што тагачасны старшыня райвыканкаму персанальна езьдзіў у Менск, купляў там цыгарэты, развозіў іх па гаспадарках і надзяляў імі механізатараў. Канешне, гэта не рэвалюцыя, але вельмі паказальны прыклад таго, якія наступствы можа мець адсутнасьць у краме ўсяго толькі аднаго тавару нават ня першай неабходнасьці.
Відавочна, што эвалюцыйным, дэмакратычным шляхам зьмяніць уладу ў краіне не атрымаецца, бо Лукашэнка проста ня здольны эвалюцыянаваць ці прыняць дэмакратычныя каштоўнасьці. А для рэвалюцыйных пераўтварэньняў грамадства пакуль не сасьпела ".
Сапраўды, спадар Кастусь, без імкненьня большай часткі грамадзтва да пераменаў, без гатовасьці людзей прыкласьці дзеля гэтых пераменаў хоць бы невялікія ўласныя намаганьні -- аўтарытарныя рэжымы распадаюцца рэдка. Думаю, многія з тых апазыцыйных палітыкаў, якія пакутуюць зараз у турме КДБ, ня горш за камуніста Калякіна ўсьведамлялі мізэрнасьць шанцаў на тое, што пасьлявыбарчы мітынг 19-га сьнежня здольны адхіліць Лукашэнку ад улады ці прынамсі прымусіць яго прызнаць вынікі выбараў несапраўднымі. Але місія палітычнага дзеяча – ня толькі ў тым, каб глыбакадумна сядзець склаўшы рукі, чакаючы, пакуль грамадзства сасьпее да перамен. Настроі ў грамадзтве мяняюцца пад уплывам многіх абставінаў – у тым ліку і ў выніку такіх значных для Беларусі ўзрушэньняў, што адбыліся гэтай зімой.
На гэту ж тэму разважае ў сваім лісьце на Свабоду Ніна Саковіч зь Берасьця. Яна, аднак, лічыць, што беларускае грамадзтва цалкам гатова да зьменаў і ня хоча болей цярпець дзяржаўны лад, які грунтуецца на непадзельнай уладзе адной асобы. Слухачка піша:
"Наш мірны народ са сьлязьмі на вачах моліцца за тых палітвязьняў, якія пакутуюць у турмах, за іхныя сем'і. Думаю, усе ў Беларусі разумеюць: рэпрэсіі, якія абрынуліся на галовы дэмакратычнай супольнасьці, маюць на мэце адно: утрымаць уладу ў адных руках. Дзеля гэтага ён то пагражае, то запалохвае, то абяцае, то падманвае, то падлашчваецца... Лепшых сыноў і дачок беларускага народа загнаў у турмы. Баіцца адукаваных, таленавітых, справядлівых, сумленных. Куды ж мы зойдзем з такой уладай? Упэўнена, што беларускі народ ня хоча болей цярпець такі рэжым, які трымаецца на непадзельнай уладзе адной пэрсоны. А каб пазбавіцца ад дыктатуры, трэба прымяніць ня тыя санкцыі, якія толькі што ўвёў Эўразьвяз, а значна больш жорсткія – і палітычныя, і эканамічныя. І не дазволіць правядзеньне ў Беларусі прэстыжных хакейных турніраў".
У тым, што толькі Захад можа ўратаваць беларусаў ад аўтарытарнага рэжыму, перакананы і наш даўні слухач, былы вайсковец Мікола Канаховіч з Пружанаў. У сваім лісьце на Свабоду ён піша:
"Размаўляю на гэту тэму са сваімі суседзямі, знаёмымі, а часам і зь незнаёмымі людзьмі. Амаль усе сыходзяцца на адным: нам трэба прасіць, маліць усю сусьветную дэмакратычную супольнасьць, іхныя ўрады – рашуча і бескампрамісна увесьці байкот адносна лукашэнкаўскага рэжыму на ўсіх якія толькі магчымыя напрамках – палітычным, эканамічным, культурным, спартыўным і г.д. Нас можа ўратаваць толькі поўная і бескампрамісная ізаляцыя рэжыму. І ня трэба баяцца, што ён адразу і раптоўна здасьць усю Беларусь Расеі. Усё, што можна было здаць, ён і так ужо здаў – далей няма куды.
Беларусь – гэта непадзельная частка Эўропы, і яна павінна жыць у адпаведнасьці з агульнаэўрапейскімі законамі. Калі сёньня агульнымі намаганьнямі не спыніць гэту эпідэмію, яна будзе распаўзацца далей па кантыненце. Няхай бы добрыя людзі сьвету дапамаглі ўтаймаваць гэтых цемрашалаў".
Добрыя людзі сьвету, спадар Мікола, не маўчаць і дапамагаюць, як могуць. Эўразьвяз і Злучаныя Штаты Амэрыкі жорстка адрэагавалі на палітычныя рэпрэсіі ў Беларусі. Супраць больш як паўтары сотні чыноўнікаў і прапагандыстаў рэжыму ўведзены візавыя санкцыі, зроблены іншыя папераджальныя крокі. ЗША увялі і эканамічныя санкцыі – супраць некалькіх прадпрыемстваў канцэрну "Белнафтахім". Значная фінанасавая падтрымка паабяцана грамадзянскай супольнасьці Беларусі. Аднак ніхто ні на Захадзе, ні на Усходзе ня здольны зрабіць замест беларусаў тое, што могуць і павінны зрабіць толькі яны самі.
Пра тое, якія санкцыі адносна беларускага рэжыму могуць быць эфектыўнымі, разважае ў сваім лісьце на Свабоду і Тамара Захарэвіч зь Менску. Слухачка піша:
"Сапраўдным ударам для Лукашэнкі можа стаць толькі такая сытуацыя, пры якой усе разьвітыя краіны вырашаць ігнараваць спартыўныя спаборніцтвы на тэрыторыі Беларусі. Апазыцыя павінна актыўна працаваць у гэтым кірунку.
Краіна заліта крывёю сумленных людзей, сьлязьмі іх маці і малалетніх дзетак. Што гэта за ўлада, якая так раскалола, перасварыла, прынізіла наш спакойны і памяркоўны народ? Трэба зь ёй нешта рабіць ".
Як вядома, у студзені Эўрапейскі парлямант у сваёй рэзалюцыі выказаў рэкамэндацыю: калі ў Беларусі ў турмах будуць заставацца палітвязьні, эўрапейскім краінам варта перагледзець мэтазгоднасьць правядзеньня ў Менску хакейнага чэмпіянату сьвету 2014-га года. Варта, аднак, мець на ўвазе, што гэта – толькі рэкамэндацыя, пажаданьне. А міжнародныя спартыўныя федэрацыі, як правіла, ня надта ахвотна ідуць насустрач падобным пажаданьням палітыкаў.
Наконт мінулай выбарчай кампаніі, яе драматычных наступстваў і горкіх урокаў выказваецца ў сваім лісьце на Свабоду і Яўген Бондараў зь вёскі Марозаўка Чавускага раёна. Слухач піша:
,-- "Некаторыя навіны можна даведацца толькі на вашым радыё, таму Свабоду слухаю, нягледзячы на тое, што якасьць прыёму часта кепская.
Вельмі шмат часу адводзіце падзеям 19-га сьнежня. Асабіста мая пазыцыя тут такая: няхай ўсе кропкі над "і" расставіць суд. Вінаватыя няхай сядзяць у турме, а невінаватых трэба рэабілітаваць.
А вось апазыцыі варта ўжо цяпер рыхтавацца да наступных выбараў. І найперш – скласьці такую праграму, якую б падтрымаў беларускі народ. Трэба, каб людзі не сумняваліся, што з тым палітыкам, які пераможа Лукашэнку, жыцьцё палепшыцца.
Неблагія кандыдаты былі і на мінулых выбарах. Напрыклад, Дзьмітры Ус. Ён прайграў выбары, бо ня быў вядомы людзям, і праграма ў яго была слабая, кароткая...Хоць, на маю думку, у яго шмат станоўчых рысаў. І я нават бачыў яго пераемнікам Лукашэнкі ў 2015-м ці 2020-м годзе.
Перапрацаваўшы сваю праграму, узгадніўшы яе з народам, мог выйграць і Аляксей Міхалевіч. Нездарма ж хтосьці нават СМС напісаў у праграму "Контуры на дзяржаўны канал АНТ: "Вазьміце Міхалевіча пад сваё крыло, шкада хлопца!"
Шанцы на тое, што хтосьці зь беларускіх палітыкаў зможа перамагчы Лукашэнку на прэзыдэнцкіх выбарах, зьявяцца толькі тады, спадар Яўген, калі ў Беларусі будуць праведзены сапраўды свабодныя і дэмакратычныя выбары. Гэта ж можна сказаць і пра цяперашнюю судовую, праваахоўную сыстэмы. Як можна чакаць справядлівага і аб'ектыўнага выраку, калі няма незалежных судзьдзяў, калі палітычная мэтазгоднасьць і загад высокапастаўленага чыноўніка вышэй за закон і сумленьне? Ёсьць шмат сьведчаньняў далёкіх ад палітыкі людзей, якія ўначы 19-га сьнежня сталі ахвярамі амонаўскага "хапуна" толькі таму, што выпадкова знаходзіліся ў той момант паблізу ад Кастрычніцкай плошчы. Судзьдзі без усялякіх ваганьняў прымалі фальшывыя сьведчаньні міліцыянтаў і выносілі пакараньне абсалютна невінаватым людзям, якія мелі ўсе доказы сваёй недатычнасьці да акцыі пратэсту.
Дзякуй усім, хто знайшоў час для ліста на Свабоду. З вамі быў Валянцін Жданко. Пішыце нам, адрас ранейшы: Менск -5, Паштовая скрынка 111.
Праграма “Паштовая скрынка 111” выходзіць у эфір кожную сераду.
Аўтару можна пісаць на адрас zdankov_rs@tut.by
