Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Мясцовыя выбары: рэпэтыцыя ці спэктакль?


Belarus - Svaboda on Belsat logo, 01Sep2008
Belarus - Svaboda on Belsat logo, 01Sep2008

... а таксама: Кіргіскія пытаньні і беларускія адказы: ні экстрадыцыі, ні экспарту рэвалюцыі. - Страшная Масква і бясстрашны Лукашэнка: эканамічны кошт беларуска-расейскай сваркі. Усё гэта – ў чарговым “Тыдні з Радыё Свабода”, які вядзе дырэктар беларускай службы нашага радыё Аляксандар Лукашук. У перадачы ўдзельнічаюць аналітыкі Юры Дракахруст і Ян Максімюк, дырэктар кіргіскай службы нашага радыё Тынчтыкбек Чаротэгін, супрацоўніца рускай службы нашага радыё Ірына Лагуніна і палітоляг Віталь Сіліцкі.

Belsat 01.05.2010 - part1
пачакайце

No media source currently available

0:00 0:14:00 0:00


Лукашук: Падчас сёлетняй выбарчай кампаніі былі пастаўленыя новыя рэкорды ў “вагавай” катэгорыі мясцовых выбараў: агульная яўка – 79% выбарцаў, яўка на датэрміновае галасаваньне – 29%, удвая болей, чым на мясцовых выбарах 2007 году.

Старшыня ЦВК Лідзія Ярмошына, адказваючы на заўвагу журналістаў, што ў эўрапейскіх краінах галасуе менш за палову насельніцтва, заўважыла са змрочнай дасьціпнасьцю: “Эўрапейскаму электарату да нашага яшчэ расьці і расьці”.

Сакратар ЦВК Мікалай Лазавік падсумаваў вынікі галасаваньня наступным чынам:

“У цэлым на працягу ўсяго пэрыяду галасаваньня, у тым ліку датэрміновага, істотных парушэньняў, якія маглі б паўплываць на ход выбараў, на вынікі галасаваньня, не было адзначана ні арганізатарамі выбараў, ні назіральнікамі, ні самімі кандыдатамі ў дэпутаты. Вядома, былі асобныя няроўнасьці, недапрацоўкі, тым ня менш ставіць пад сумнеў вынікі выбараў няма падставаў. У цэлым, выбарчая кампанія прайшла ў краіне безь якіх-небудзь катаклізмаў, рэзкіх палітычных усплёскаў. Можна канстатаваць, што яна была ня толькі выніковай, але і даволі спакойнай і не паўплывала нэгатыўна на сацыяльна-палітычную сытуацыю ў Беларусі”.

Лукашук: Вынік апазыцыі аказаўся больш чым сьціплым – з больш чым 21-й тысячы дэпутатаў мясцовых саветаў усіх узроўняў – толькі 9 прадстаўнікоў апазыцыі.

Ацэнкі выбараў апазыцыйнымі палітыкамі былі цалкам супрацьлеглымі. Вось, напрыклад, як ацаніў іх старшыня партыі БНФ Аляксей Янукевіч:

Янукевіч: Тое, што адбылося ў Беларусі 25 красавіка, нельга назваць ня толькі свабоднымі і справядлівымі выбарамі, але і наогул выбарамі. У нейкай ступені сымбалічна, што ў гэтыя несапраўдныя мясцовыя саветы атрымаліся несапраўдныя выбары. Сёньня мы можам з поўнай упэўненасьцю сказаць, што ўсе зьмены ў выбарчым заканадаўстве, якія прымаліся напярэдадні гэтых выбараў, сталі проста нахабнай насьмешкай над беларускім грамадзтвам. Гэтыя зьмены ня толькі не паўплывалі на большую свабоду падчас гэтых выбараў. Пасьля ўнясеньня ў Выбарчы кодэкс гэтых зьменаў мы ўбачылі яшчэ больш нахабныя і значна больш бессэнсоўныя парушэньні

Лукашук: У парадку самакрытыкі варта прыгадаць прагнозы “Тыдня з Радыё Свабода”. Бліжэй да афіцыйнага выніку аказаўся ў лістападзе летась Сяргей Навумчык – ён прагназаваў 25 чалавек, аказалася 9.

Ян, Юры, а чаму ня спраўдзіліся вашы леташнія прагнозы – некалькі сотняў апазыцыянэраў-дэпутатаў і 50? І чаму, дарэчы, аказаўся ўсё ж ня нуль, як вы, Юры, меркавалі ў нашай мінулай перадачы?

Дракахруст: Ну, у апраўданьне сабе магу сказаць, што я тады летась увосень адзначаў, што колькасьць дэпутатаў-апазыцыянэраў будзе наўпрост залежаць ад узроўню стасункаў паміж афіцыйным Менскам і Эўропай. Нават у параўнаньні з тым пэрыядам гэты ўзровень значна зьнізіўся, стасункі пагоршыліся, беларуская ўлада вырашыла, што павышэньне кантраляванасьці сытуацыі ў краіне для яе больш важнае, чым стасункі з Эўропай. У гэтым сэнсе дзіўныя выбары 25 красавіка арганічна ўпісаліся ў агульную тэндэнцыю замаразкаў – ціску на Саюз палякаў і на незалежныя мэдыі, драконаўскі ўказ аб Інтэрнэце і іншае.

Не сказаць, каб гэты ціск быў па абсалютна ўсіх лініях, скажам, і Дзень волі і Чарнобыльскі шлях прайшлі безь біцьця і затрыманьняў. Гэтак і мясцовыя выбары – 9, а ня круглы нуль азначае, што дзьверы не зусім ужо зачыняюцца.

Максімюк: У лістападзе летась я прагназаваў, што незалежных кандыдатаў у мясцовых саветах можа аказацца сотня або дзьве. Перад самымі выбарамі, гледзячы на агульную дынаміку палітычнай сытуацыі ў Беларусі і ангажаванасьць апазыцыі ды дэмакратычнай грамадзкасьці ў выбарчы працэс, я быў вымушаны перагледзець свой прагноз і сказаць, што лік кандыдатаў будзе бліжэй да дзясяткі, чым да сотні. Так і аказалася. Дык хоць другі мой прагноз быў больш-менш дакладны.

Ведаеце, гэтае разыходжаньне ў прагнозах мяне не бянтэжыць — па дзьвюх прычынах.

Па-першае, калі мець на ўвазе, што ў мясцовых саветах больш за 20 тысяч месцаў, дык дзьве сотні дэпутатаў — гэта ўсяго 1 адсотак ад усіх мандатаў. Інакш кажучы, ці дзьве сотні, ці дваццаць — гэта ацэнкі гіпатэтычнага разьвіцьця сытуацыі ў межах стандартнай статыстычнай памылкі. Як фізык паводле адукацыі, я адчуваю сябе тут зусім апраўданым.

Па-другое, як палітычны назіральнік і аглядальнік, я мушу сказаць, што палітычная сытуацыя дынамічна мяняецца не па гадах, а па месяцах і нават па тыднях. Калі мы зь Юрыем рабілі першыя прагнозы наконт мясцовых выбараў, сытуацыя ў Беларусі пакуль яшчэ не набыла такой выразнай адмоўнай дынамікі ў сэнсе стасункаў ў Эўропай, як цяпер. У мяне ўсё яшчэ было спадзяваньне, што афіцыйнаму Менску усё ж больш залежыць на Ўсходнім партнэрстве як прачыненых для краіны дзьвярах у Эўропу. Канфлікт вакол Саюзу палякаў Анджалікі Борыс паказаў, што гэта далёка ня так. То бок, выглядае, што Лукашэнку насамрэч не залежыць на нечым, што дае сымбалічную прыналежнасьць да Эўропы, але не дае сур’ёзных грошай і прызнаньня ягонай палітыкі Брусэлем.

Ну што ж, як той казаў, палітычныя аглядальнікі робяць прагнозы, каб потым мець нагоду тлумачыць, чаму яны ня спраўдзіліся.

Лукашук: Лідзія Ярмошына некалькі тыдняў таму заявіла, што мясцовыя выбары - рэпэтыцыя прэзыдэнцкіх. Магчыма, яна мела на ўвазе тэхнічны бок, маўляў, сёлетнія выбары праходзілі паводле зьмененага заканадаўства, зьмены трэба апрабіраваць на практыцы. Але сэнс выказваньня старшыні ЦВК можа аказацца і больш глыбокім. Што можна сказаць пра пэрспэктыву галоўнага прадстаўленьня, прэм’еры – прэзыдэнцкіх выбараў – на падставе такой рэпэтыцыі? З такім пытаньнем мы зьвярнуліся да палітоляга, дырэктара Беларускага інстытуту стратэгічных дасьледаваньняў Віталя Сіліцкага.

Сіліцкі: Выбары расстаўляюць толькі некаторыя нюансы. Адпрацаваны такія тэхналёгіі, якія паказваюць нейкі дэмакратычны фасад гэтых выбараў. То бок зьяўляюцца на вуліцах агітатары гэтых выбараў, упершыню ўладай выкарыстоўваюцца нейкія выбарчыя тэхналёгіі, але збольшага ўсё астатняе застаецца нязьменным.

Перамена гэтая – ня сам характар выбараў, а ўзровень рэпрэсіўнасьці ўладаў падчас ажыцьцяўленьня выбарчай кампаніі. Гэта адзіная інтрыга, якая засталася на прэзыдэнцкія выбары: біць будуць моцна альбо не, і каго. Таму што цяпер зразумела, што нейкі аранжавы сцэнар уладу ўжо больш не цікавіць. Адчуваньне пагроз ідзе ўжо зь іншага боку.

Гэта дзьве розныя кампаніі па двух даволі розных сцэнарах. Проста мясцовыя выбары паказалі, да якога ўзроўню лібэралізацыі можа дайсьці ўлада. Нават і тут яна нічым паступацца ня хоча. Лепш за гэтыя выбары пакуль што ня будзе. Гэта можна сказаць дакладна.

Лукашук: Ян, Юры, на тле такіх цудоўных вынікаў мясцовых выбараў як трэба разумець заявы, якія прагучалі з вуснаў Аляксандра Лукашэнкі ў аўторак ў Петрыкаўскім раёне: “Наперадзе ў нас асноўная кампанія, гэта будзе вельмі цяжкая кампанія. Вельмі цяжкая. І калі ў гэтай кампаніі давядзецца ўдзельнічаць дзейнаму прэзыдэнту, то яна будзе яшчэ цяжэйшая. Таму што вы бачыце, камусьці тут не падабаецца дзейны прэзыдэнт. Камусьці ня ў лад на Захадзе і Ўсходзе. Натуральна, рукі сьвярбяць. Хочацца сюды ўлезьці”, – адзначыў А. Лукашэнка.

І зусім ужо філязофскае: "Калі шчыра, я ўжо напрацаваўся... Калі і знойдзеце іншага прэзыдэнта, страху ня будзе. Бо ўсё роўна рана ці позна яго давядзецца знайсьці. Таму, калі знойдзеце, то добра," – заявіў кіраўнік дзяржавы.

Пры такой “рэпэтыцыі” на мясцовых выбарах – якія такія цяжкасьці могуць быць з прэзыдэнцкай кампаніяй, з чаго гэтыя развагі пра сыход? Гэта какецтва ці кіраўнік дзяржавы сапраўды бачыць нейкія цяжкасьці і праблемы з прэзыдэнцкімі выбарамі, для вырашэньня якіх і адладжанай сыстэмы правядзеньня выбараў можа аказацца і недастаткова?

Максімюк: Мне здаецца, сёлета Лукашэнка нарэшце падышоў вельмі блізка да такой сытуацыі, у якой ня толькі Брусэлю, але і Маскве ня будзе сумна і прыкра, калі ён сыдзе ў гісторыю як дзейны прэзыдэнт і палітык. Прынамсі, Масква стварае такое ўражаньне. Як яно акажацца на практыцы — час пакажа. Выказваньні Лукашэнкі пра надыход цяжкой выбарчай кампаніі і пра сьвярбячыя рукі Захаду і Ўсходу якраз сьведчаць, што і ён адчувае, што нягледзячы на колькі ўжо разоў змазаную і спраўджаную выбарчую машыну ў Беларусі ягоная элегантная перамога ня толькі што ня прыйдзецца да смаку Крамлю, але і Крэмль можа яшчэ зрабіць сёе-тое, каб яна не аказалася занадта элегантнай і бліскучай. Інакш мне цяжка вытлумачыць словы прэзыдэнта Беларусі. Гэтыя словы, хоць і выглядаюць на нейкую некантраляваную плынь сьвядомасьці, па-мойму зьяўляюцца прапагандысцкай перастрахоўкай на выпадак перашкодаў з боку Масквы ў дасягненьні абсалютна элегантнай і бясхмарнай перамогі.

Дракахруст: Ну, часткова гэта даніна гістарычнай традыцыі: як Іван Жахлівы зачыняўся ў Аляксандраўскай слабадзе, як Сталін казаў, што стаміўся ад працы. А самі глядзелі – хто хутчэй і гучней кінецца енчыць, што краіна загіне і прападзе без правадыра.

Але не выключаю, што тут ёсьць і іншы момант. Як казаў нехта зь вялікіх эўрапейцаў, галоўная небясьпека для ўрадаў зыходзіць не ад іх супраціўнікаў, а ад падзеяў. З супраціўнікамі сапраўды вядома як спраўляцца, ажно занадта вядома. А вось з падзеямі... Тое, што пэўны ціск на афіцыйны Менск робіцца – дык гэта і сапраўды так. Падзеямі могуць стаць як асобныя крокі тых, хто цісьне, так і вынік гэтага ціску. Як гэтыя выклікі могуць увасобіцца ў непасрэдную пагрозу ўладзе –Лукашэнка можа і ня ведае, але ма

Belsat 01.05.2010 - part2
пачакайце

No media source currently available

0:00 0:13:49 0:00


Лукашук: Да нас зь Юрыем далучыўся наш калега, дырэктар кіргіскай службы нашага радыё Тынчтыкбек Чаротэгін, які пару дзён таму вярнуўся ў Прагу зь Бішкеку.

Беларускае рэха кіргіскіх падзеяў – увесь мінулы тыдзень прайшоў пад знакам гэтага рэха: і наўпроставага, дзякуючы прысутнасьці ў Менску зрынутага прэзыдэнта Кіргізстану Курманбэка Бакіева, і ўскоснага – праз кіргіскі досьвед зьмены ўлады. Што такое ў Беларусі немагчыма, што калі і здарыцца нешта падобнае, то ён дасьць гэтаму адпор – пра гэта Аляксандар Лукашэнка гаворыць і паўтарае як мантру ва ўсіх сваіх апошніх выступах. Вось і ў прыгаданым выступе ў Петрыкаўскім раёне на гэтым тыдні ён сказаў: "Расслабляцца вам ня трэба яшчэ і таму, каб не адбылося тое, што адбываецца ў іншых рэспубліках, тое, што нядаўна адбылося ў Кіргізіі. Вось гэтага нам ня трэба. Калі хтосьці там пляскае ў ладкі і радуецца, то толькі не кіргіскі народ. Таму што рэвалюцыя адкідае дзяржаву і народ у сваім разьвіцьці не на адзін дзясятак гадоў".

Тынчтыкбек, а праўда адкідае? Можна пачуць ацэнкі, што ў Кіргізстане пануе хаос, пагромы, рабаваньне, цэнтральная ўлада не кантралюе краіну. Можа, рэвалюцыя і сапраўды горшая за любыя злоўжываньні?

Чаротэгін: Калі сыходзіць з пункту гледжаньня дыктатара, то рэвалюцыя "адкінула назад" краіну назаўжды. З пункту гледжаньня народу яна адкрыла новы шлях дэмакратычнай будучыні. Спадар Лукашэнка кажа пра лёс і сваёй сыстэмы, і свайго рэжыму. Што тычыцца Кіргізстану, то там быў скінуты паўаўтарытарны рэжым і адкрыты шлях да аднаўленьня і ўмацаваньня дэмакратыі.

Лукашук: Юры, ці стала зараз больш зразумелым, навошта Аляксандар Лукашэнка запрасіў у Беларусь зрынутага кіраўніка Кіргізстану, чаму дазволіў (ці можа нават прымусіў) яго прад’явіць прэтэнзіі на ўладу? Цікава адзначыць, што ў мінулы аўторак спадар Бакіеў сказаў, што ўладу ў яго краіне захапілі бандыты, што ён застаецца законным прэзыдэнта і “толькі сьмерць спыніць яго”. Але ўжо ў пятніцу высьветлілася, што Бакіеў гатовы супрацоўнічаць з новай уладай, з бандытамі, трэба разумець, што адрачэньне ён усё ж напісаў, што свае легітымныя паўнамоцтвы зьбіраецца ажыцьцяўляць дыстанцыйна, з Беларусі. Дык навошта было гэтае запрашэньне?

Дракахруст: Я ня выключаю, што Масква, і ня толькі яна, былі ня супраць, каб Бакіеў знайшоў спакой у Беларусі. Але каб сядзеў пры гэтым ціха, як мыш, стаў прыватнай асобай. Моцныя гэта сьвету ня любяць, калі іх калегаў саджаюць на лаву падсудных. Але вось калі Лукашэнка пачаў рэзка гуляць Бакіевым, тут ён прадэманстраваў уласныя амбіцыі і жаданьне гуляць уласную гульню. Якую? Мінулым разам я ўжо казаў пра сымбалічныя, знакавыя мэты. Але яны могуць быць і практычныя: а раптам новыя ўлады ня здолеюць узяць пад кантроль сытуацыю, а раптам ЗША і Расея ізноў пасварацца наконт Кіргізстану? Тады Бакіеў, абачліва захаваны ў менскай “лядоўні”, можа камусьці і спатрэбіцца. З падзякай гаспадару “лядоўні”.

Лукашук: Юры, на гэтым тыдні кіргіская пракуратура выставіла Курманбеку Бакіеву абвінавачаньні паводле двух артыкулаў Крымінальнага кодэксу — арганізацыя забойстваў і злоўжываньне службовым становішчам. Чакаецца, што ў Менск будзе накіраваны запыт на экстрадыцыю былога прэзыдэнта. Варта адзначыць, што на гэтым тыдні Расея выдала Кіргізстану былога міністра ўнутраных справаў ураду Бакіева. Ці выдасьць Беларусь Бакіева, калі запыт на ягоную экстрадыцыю ўсё ж прыйдзе ў Менск?

Дракахруст: Наўрад ці Менск пойдзе на тое, каб даць Бакіеву статус палітычнага ўцекача. Тады можна не выдаваць на фармальных падставах. Але мне чамусьці здаецца, што проста працэс выдачы спадара Бакіева будзе нагадваць працэс прызнаньня незалежнасьці Абхазіі і Паўднёвай Асэтыі. Ніхто ж ня кажа не. І з Бакіевым ня скажа, пытаньне патрабуе глыбокага і ўсебаковага вывучэньня. А пакуль будуць разглядаць, шмат што ў сьвеце можа зьмяніцца. Усё ж пасьля такіх заяваў, якія Лукашэнка зрабіў наконт Бакіева, выдаць яго – гэта згубіць твар. Тым больш, што тут не згуляеш у гульні – ах, мы ж ня ведалі. Што Бакіеў аддаваў загад страляць – усім вядома, і было вядома яшчэ 7 красавіка, менавіта гэтае яго рашэньне Лукашэнка апраўдваў і менавіта за гэта новыя кіргіскія ўлады патрабуюць яго экстрадыцыі.

Лукашук: Тынчтыкбек, а наколькі для новых кіргіскіх уладаў важна атрымаць Бакіева ў Бішкеку? Часовы ўрад некалькі тыдняў таму згадзіўся на ягоны выезд (вываз) з краіны, хаця яго датычнасьць да забойстваў 7 красавіка была відавочнай і тады. Можа, гэта не такое ўжо і пытаньне першага шэрагу. Да таго ж інструмэнтаў ціску на Менск Бішкек мае няшмат, ці падтрымаюць яго памкненьні суседзі – пытаньне, калі судзіць па заявах Назарбаева, дый маскоўская падтрымка часовага ўраду не азначае аўтаматычнай падтрымкі ўсіх яго крокаў. У рэшце рэшт менавіта Масква была адным з ініцыятараў вывазу Бакіева. Дык ці будзе Бішкек так ужо дамагацца выдачы Бакіева?

Чаротэгін: Калі б Часовы ўрад ня меў падтрымкі народу, тады б яны хацелі, каб Бакіеў хаваўся недзе за мяжой. Але цяпер абсалютная большасьць народу патрабуе справядлівасьці, людзі незадаволеныя, што Часовы ўрад даў Бакіеву магчымасьць зьехаць з краіны. Яны павінны былі яго затрымаць і паставіць перад справядлівым судом. Для Часовага ўраду гэта вельмі важна, каб паказаць, што вяршэнства закону будзе адноўленае.

***

Лукашук: У заключнай частцы перадачы да нас далучылася сталая ўдзельніца нашых перадач, супрацоўніца расейскай службы нашага радыё Ірына Лагуніна.

Зь ёй мы абмяркуем беларуска-расейскае вымярэньне справы Бакіева і іншыя двухбаковыя канфлікты, якія віравалі паміж Менскам і Масквой на мінулым тыдні.

Апошнім часам ніводная прамова беларускага прэзыдэнта не абыходзіцца бяз рэзкай крытыкі на адрас Расеі, апошнім часам дадаліся абвінавачаньні ў тым, як Масква здала Бакіева.

Са свайго боку Масква недвухсэнсоўна ацаніла кіргіскую гульню свайго саюзьніка. Кіраўнік расейскага МЗС Сяргей Лаўроў адрэагаваў на менскае красамоўства Бакіева, сказаўшы, што пісьмовая заява пра адстаўку – больш важкая, чым вусныя заявы. А прэзыдэнт Мядзьведзеў, што цікава – падчас падпісаньня дамовы з Украінай “танны газ у абмен на Севастопаль”, таксама выказаўся даволі празрыста:

“Адна справа — дамаўляцца аб тым, каб сур'ёзна працаваць, ісьці насустрач адзін аднаму, дапамагаць адзін аднаму, а іншая справа — прымаць рашэньні аб прыёме на пастаяннае месца жыхарства людзей, якія згубілі працу. Гэта розныя рэчы”.


У нядзелю Лукашэнка адказаў сваім маскоўскім крытыкам: нагадаў пра вайсковыя базы, за якія Расея ні капейкі ня плаціць, прыгадаў, што Расея прымала ў сябе ўцекачоў пасьля розных забурэньняў на постсавецкай прасторы, абрынуўся на АДКБ за бязьдзейнасьць.

Ірына, а чаму сапраўды Расея так раззлавалася на Аляксандра Лукашэнку за прытулак, дадзены ім Бакіеву? Здавалася, што пасьля таго, як яго супольнымі сіламі Расеі і ЗША атрымалася вывезьці з Кіргізстану, дык ва ўсіх балела галава, куды яго падзець. А цяпер не баліць. Чаго ж злавацца?

Лагуніна: Мне здаецца, што гэтыя слоўныя сваркі пачаліся ў сувязі з Бакіевым. але ня ў сувязі з тым фактам, што Бакіеў знаходзіцца ў Менску – гэта нікому не перашкаджала, наадварот, і Масква, і Вашынгтон імкнуліся супакоіць сытуацыю ў Кіргізстане і гэта ўсім падабалася. Але раптам Бакіеў пачынае гаварыць. І Лукашэнка яму ў гэтым дапамагае. І ў Масквы зьявілася адчуваньне, што Лукашэнка крыху здрадзіў, павёў сабе ня як адказны палітык. Зразумела, што выступ Бакіева ў Менску спарадзіў дадатковае напружаньне ў Кіргізстане, у якім у той момант ніхто ня быў зацікаўлены. І ад гэтага ідзе адлік гэтых слоўных сварак, якія пакуль яшчэ не ператварыліся ў нейкую пэўную палітыку, але калі напружанасьць дыялёгу будзе ўзрастаць, гэта можа прывесьці і да рэальных вынікаў.

Лукашук: Юры, што азначаюць гэтыя намёкі і пагрозы Лукашэнкі: і наконт бясплатных базаў, і наконт АДКБ як нікчэмнай і непатрэбнай арганізацыі? Беларусь можа запатрабаваць, каб Масква плаціла за базы, можа выйсьці з АДКБ ці блякаваць яе працу?

Дракахруст: Гэта звычайны гандаль, які стаў ужо звыклым для Лукашэнкі. Летась падчас малочнай вайны ён прадэманстраваў, што ў адказ на расейскія захады можа замахнуцца і на “сьвятарных кароваў” двухбаковага супрацоўніцтва – на вайсковае супрацоўніцтва, калі некалькі месяцаў блякаваў стварэньне корпусу сілаў апэратыўнага рэагаваньня АДКБ.

Што да базаў – тут таксама звычайны гандаль. Цяпер паводле пагадненьня, падпісанага яшчэ ў 1995 годзе самім Лукашэнкам, Расея сапраўды нічога ня плаціць у абмен на дараваны тады доўг за газ. Але вось для Ўкраіны ўмовы арэнды Севастопаля мяняюцца, ды так, што паводле Пуціна за такія грошы ён бы зьеў Януковіча. А чаму б шчодраму расейскаму прэм’еру ня зьесьці заадно і Лукашэнку, заплаціўшы адпаведную суму?

У больш шырокім кантэксьце варта сказаць, што Расея ўжо працяглы час зьмяншае прэфэрэнцыі і ільготы для Беларусі: тое ж мыта на нафту, адмова ад плянаў супольнага ўступленьня ў СГА, пачатак будаўніцтва “Паўночнага патоку”. Гэтай няўмольнай стратэгіі Лукашэнка супрацьпастаўляе тактыку, яму трэба ўцягнуць расейцаў у палітычны канфлікт, каб на гэтым нешта найграць. Магчыма, і не ў расейцаў, некаторыя назіральнікі ўжо зьвярнулі ўвагу, што на фоне рахманасьці Януковіча упартасьць і скандальнасьць Лукашэнкі выглядаюць даволі сымпатычна ў вачах Захаду.

Лукашук: Ірына, а якая ваша ацэнка-прагноз: захоча Масква даць урок свайму саюзьніку, які часам кажа і робіць такое, што не дазваляюць сабе расейскія няпрыяцелі? І калі захоча, то як: пры дапамозе эканамічных мераў, пазбаўленьня прэфэрэнцыяў і ільготаў, ці пры дапамозе нейкіх палітычных камбінацыяў, балазе прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі не за гарамі?

Лагуніна: Для Масквы зараз узьнікла выдатная сытуацыя, калі яна можа неяк уплываць на тое, што адбываецца ва Ўкраіне. Гэтага Крэмль вельмі доўга дамагаўся і гэта стратэгічны прыярытэт. Шчыра кажучы, Беларусь цяпер не знаходзіцца ў першым шэрагу зацікаўленасьці. Таму мне здаецца, што спробы Лукашэнкі прыцягнуць да сябе ўвагу ня будуць надта плённымі. Калі спадар Лукашэнка ня пойдзе далей, то з боку Масквы будуць раздражнёныя адказы, але нейкія канкрэтныя крокі Крэмль наўрад ці будзе рабіць.

Лукашук: Масква не падтрымала Бакіева, калі ўзьнікла пагроза ягонай уладзе. Ці можа быць, што Масква ўмые рукі і скажа: што б ні адбывалася ў Беларусі – гэта справа беларусаў, калі вы хочаце новага прэзыдэнта, вы яго выбірайце, гэта нас ужо мала цікавіць, мы не імпэрская краіна, у нас хапае сяброў, і з дэмакратычнай Беларусьсю ў нас будуць яшчэ лепшыя адносіны, чым з Лукашэнкам. Можа быць такое мысьленьне ў Масквы?

Лагуніна: Публічна менавіта гэта і будзе сказана. Палітыка Крамля пры Мядзьведзеве стала нашмат больш тонкай. Гэта бачна цяпер у Кіргізстане. Масква дэманстрацыйна адсланілася ад падзеяў там, потым вырашыла падтрымаць новыя ўлады, пры тым, што спадарыня Атунбаева не такая ўжо шчырая з Масквой, Кіргізстан цяпер спрабуе падтрымліваць добрыя адносіны і з Масквой, і з Вашынгтонам у роўнай ступені. А Крэмль Мядзьведзева неяк ня надта турбуе.

Лукашук: Юры, многія назіральнікі і ў Беларусі, і ў Расеі, і ў іншых краінах выказваюць меркаваньне, што Лукашэнка нарэшце дагуляецца з Расеяй, калі ўжо не дагуляўся. А як вы ацэньваеце магчымасьць, напрыклад, таго, што Масква на прэзыдэнцкіх выбарах у Беларусі паставіць на суперніка Лукашэнкі? Ён жа нездарма казаў на гэтым тыдні, я ўжо цытаваў гэтыя словы: “Камусьці тут не падабаецца дзейны прэзыдэнт. Камусьці ня ў лад на Захадзе і Ўсходзе. Натуральна, рукі сьвярбяць. Хочацца сюды ўлезьці”. Дык могуць з Усходу ўлезьці?

Дракахруст: Паспрабаваць могуць. Асабліва натхнёныя досьведам Кіргізстану. Але ёсьць і іншыя досьведы, калі расейскае ўмяшаньне прыводзіла да вынікаў, цалкам адваротных тым мэтам, якія Масква перад сабой ставіла. Так што “улязаньне” хутчэй за ўсё ўвасобіцца ў тое самае пасьлядоўнае скарачэньне прэфэрэнцыяў і льготаў, хіба што працэс можа паскорыцца, на што, магчыма, Мядзьведзеў і намякаў у Харкаве. І гэта ў сваю чаргу можа стаць падзеямі і спарадзіць падзеі, якія паводле формулы, якую я прыводзіў, больш небясьпечна для ўлады, чым любая апазыцыя.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG