Калекцыянэры лічаць, што падобныя меры прывядуць толькі да росту коштаў на ўзнагароды. Як ставяцца да гандлю ўзнагародамі ў Беларусі і што яго чакае?
Набыць узнагароды альбо іх прадаць ня так складана. Можна знайсьці зацікаўленых калекцыянэраў у менскім Палацы культуры чыгуначнікаў альбо на інтэрнэт-сайтах. Іншы раз такую аб’яву сустрэнеш на вуліцы на якім-небудзь слупе. Тэлефаную па адным з нумароў, які знайшоў у інтэрнэце. Яго ўладальнік даў аб’яву, што прадае ордэн Мацярынскай славы 1-й ступені 1956 году.
“Я ўжо даўно прадаў. У раёне 110 даляраў. Яго давалі за дзевяць дзяцей. І па чарзе спачатку ішлі мэдалі мацярынства – 5-6 дзяцей, а потым ордэны 1-й, 2-й і 3-й ступені. Гэта 7-8-9 дзяцей. Ну і 10 – гэта ордэн “Маці-гераіня”.
Па іншым тэлефоне я прапаную набыць мэдаль “За адвагу” і даведваюся пра цану:
“Ад 15 да 20 даляраў у залежнасьці ад узору, без дакумэнтаў. Я праз хвілін дваццаць буду на “Інстытуце культуры”, дом быту”.
Калекцыянэр Дзіма тлумачыць, чаму людзі прадаюць узнагароды:
“Па-першае, камусьці патрэбныя грошы. У некага нейкая сытуацыя вельмі складаная. А ў людзей у нашых бедных, апроч пэнсіі 200 тысяч, якую могуць даць у 65 гадоў, наша дзяржава нічога ня можа даць. А ў іх ёсьць адзіная каштоўная рэч. Прадаюць. Была сытуацыя, калі людзі на помнік зьбіралі. Муж памёр. У мужа ўзнагароды засталіся. Трэба на помнік. І я купляў па максымальным кошце”.
Праект закону прадугледжвае адказнасьць за незаконны продаж ці набыцьцё дзяржаўных узнагародаў. Паводле Міністэрства юстыцыі, апошнім часам пашырыўся продаж дзяржаўных узнагародаў, асабліва былога СССР і іншых дзяржаў на рынках і ў іншых месцах, у тым ліку і праз інтэрнэт. Чыноўнікі цьвердзяць: значная частка іх належала памерлым, а таксама здабытая праз незаконнае рабаваньне магілаў і пахаваньняў. Паводле Мін’юсту, гандаль ордэнамі і мэдалямі СССР, атрыманымі ў гады Вялікай Айчыннай вайны, зьневажае памяць ахвяраў, іх родных, дэвальвуе подзьвіг народа ў гады вайны.
Калекцыянэр Дзіма пагаджаецца з забаронай на гандаль беларускімі ўзнагародамі, а што тычыцца савецкіх, то “СССР ужо страчана”. І наагул, кажа ён, прыватныя калекцыі – гэта прыватная справа грамадзяніна. Аднак ён пагаджаецца, што трэба насамрэч караць тых, хто крадзе ўзнагароды і потым іх прадае.
Да чаго ж прывядуць заканадаўчыя забароны? Калекцыянэр Дзіма сказаў, што цягам апошніх гадоў дзесяці ўжо шмат што прададзена:
“Яшчэ больш павялічыцца на гэта попыт. Вырастуць цэны. І яшчэ больш павялічыць тыя ж крадзяжы, павялічыць зварот. Чаму такі вялікі ажыятаж узьнік – бо ўжо нічога няма. У 1990-я гады можна было многае купіць. І таго ж Аляксандра Неўскага, такі дарагі ордэн. А зараз ён ужо каштуе іншых грошай. У Расеі ж увялі такі закон. І што? Нічога не памянялася. Толькі што цана вырасла. Проста будуць больш людзей саджаць і проста будуць забіраць калекцыі, якія чалавек зьбіраў 10-20 гадоў. У нашай краіне ўсё робяць не для народа”.
Паводле Міністэрства юстыцыі, зьмены ў законы ўводзяць забарону на збыт ці набыцьцё ўзнагародаў. У зьвязку з гэтым мяняецца адміністрацыйны і крымінальны кодэксы. Іншых падрабязнасьцяў у міністэрстве пакуль не падаюць. Прэс-сакратар Людміла Мазан сказала:
“Дакумэнт яшчэ ў праекце. Таму камэнтаваць яго пакуль ня варта. Тым больш ён такі тонкі, закранае катэгорыю асобаў, якія нам усім дарагія”.
У Беларускім вэтэранскім аб’яднаньні вітаюць забарону на продаж узнагародаў. Яго прадстаўнік Міхаіл Жукоўскі сказаў:
“На мой погляд, гэта, відаць, будзе адміністрацыйная адказнасьць. Але я не гатовы сказаць. Бо апошні варыянт прапановаў Мін’юсту я ня бачыў”.
А чаму б музэю Вялікай Айчыннай вайны ня выкупіць узнагароды ў калекцыянэраў і тым самым зьняць пытаньне? Калекцыянэры кажуць, што музэй проста ня мае грошай. А значная частка яго экспазыцыі – копіі. Галоўны захавальнік фондаў Галіна Скарынка сказала, што прынцыпова музэй не купляе ўзнагароды:
“Мы толькі зьбіраем. Нам перадаюць людзі ўзнагароды, і мы іх бярэм на захаваньне. Чалавек можа прывесьці сваіх блізкіх, паказаць, дзе гэта захоўваецца. І мы бярэм, нягледзячы на тое, што такія мэдалі як “20 гадоў Перамогі”, 30, 60,70, – уяўляеце, які ў іх наклад быў? Мы ўсё роўна бярэм. Мы проста ня можам ад іх адмовіцца”.
Спадарыня Скарынка сказала, што музэй не выдае нікому адрасы вэтэранаў. Гэта зьвязана з крадзяжамі і махлярствам. Вэтэран пісьменьнік і публіцыст Валянцін Тарас таксама мае ўзнагароды. Ён ня бачыць нічога кепскага ў забароне продажу ўзнагародаў, хаця гэта можа закрануць інтарэсы калекцыянэраў:
“Але тут яшчэ такі момант можна ўбачыць рэстаўрацыйны: асьвяціць усё, што зьвязана з Савецкім Саюзам і савецкімі часамі. Відаць, і гэта ёсьць. Але мне рашуча паставіць нейкую кропку складана. Тое, што тычыцца ўзнагародаў, заслужаных людзьмі, – непрыгожа іх прадаваць. Тут ёсьць пэўны момант амаральнасьці нейкай. Я ня думаю, што гэта добра, калі дзеці ці ўнукі прадаюць, можа, для наркаты ці для бутэлькі, ці проста так вось, для кішэнных грошай. Так што тут некалькі аспэктаў”.
Набыць узнагароды альбо іх прадаць ня так складана. Можна знайсьці зацікаўленых калекцыянэраў у менскім Палацы культуры чыгуначнікаў альбо на інтэрнэт-сайтах. Іншы раз такую аб’яву сустрэнеш на вуліцы на якім-небудзь слупе. Тэлефаную па адным з нумароў, які знайшоў у інтэрнэце. Яго ўладальнік даў аб’яву, што прадае ордэн Мацярынскай славы 1-й ступені 1956 году.
“Я ўжо даўно прадаў. У раёне 110 даляраў. Яго давалі за дзевяць дзяцей. І па чарзе спачатку ішлі мэдалі мацярынства – 5-6 дзяцей, а потым ордэны 1-й, 2-й і 3-й ступені. Гэта 7-8-9 дзяцей. Ну і 10 – гэта ордэн “Маці-гераіня”.
Па іншым тэлефоне я прапаную набыць мэдаль “За адвагу” і даведваюся пра цану:
“Ад 15 да 20 даляраў у залежнасьці ад узору, без дакумэнтаў. Я праз хвілін дваццаць буду на “Інстытуце культуры”, дом быту”.
Калекцыянэр Дзіма тлумачыць, чаму людзі прадаюць узнагароды:
“Па-першае, камусьці патрэбныя грошы. У некага нейкая сытуацыя вельмі складаная. А ў людзей у нашых бедных, апроч пэнсіі 200 тысяч, якую могуць даць у 65 гадоў, наша дзяржава нічога ня можа даць. А ў іх ёсьць адзіная каштоўная рэч. Прадаюць. Была сытуацыя, калі людзі на помнік зьбіралі. Муж памёр. У мужа ўзнагароды засталіся. Трэба на помнік. І я купляў па максымальным кошце”.
Праект закону прадугледжвае адказнасьць за незаконны продаж ці набыцьцё дзяржаўных узнагародаў. Паводле Міністэрства юстыцыі, апошнім часам пашырыўся продаж дзяржаўных узнагародаў, асабліва былога СССР і іншых дзяржаў на рынках і ў іншых месцах, у тым ліку і праз інтэрнэт. Чыноўнікі цьвердзяць: значная частка іх належала памерлым, а таксама здабытая праз незаконнае рабаваньне магілаў і пахаваньняў. Паводле Мін’юсту, гандаль ордэнамі і мэдалямі СССР, атрыманымі ў гады Вялікай Айчыннай вайны, зьневажае памяць ахвяраў, іх родных, дэвальвуе подзьвіг народа ў гады вайны.
Калекцыянэр Дзіма пагаджаецца з забаронай на гандаль беларускімі ўзнагародамі, а што тычыцца савецкіх, то “СССР ужо страчана”. І наагул, кажа ён, прыватныя калекцыі – гэта прыватная справа грамадзяніна. Аднак ён пагаджаецца, што трэба насамрэч караць тых, хто крадзе ўзнагароды і потым іх прадае.
Да чаго ж прывядуць заканадаўчыя забароны? Калекцыянэр Дзіма сказаў, што цягам апошніх гадоў дзесяці ўжо шмат што прададзена:
У Расеі ж увялі такі закон. І што? Нічога не памянялася. Толькі што цана вырасла.
“Яшчэ больш павялічыцца на гэта попыт. Вырастуць цэны. І яшчэ больш павялічыць тыя ж крадзяжы, павялічыць зварот. Чаму такі вялікі ажыятаж узьнік – бо ўжо нічога няма. У 1990-я гады можна было многае купіць. І таго ж Аляксандра Неўскага, такі дарагі ордэн. А зараз ён ужо каштуе іншых грошай. У Расеі ж увялі такі закон. І што? Нічога не памянялася. Толькі што цана вырасла. Проста будуць больш людзей саджаць і проста будуць забіраць калекцыі, якія чалавек зьбіраў 10-20 гадоў. У нашай краіне ўсё робяць не для народа”.
Паводле Міністэрства юстыцыі, зьмены ў законы ўводзяць забарону на збыт ці набыцьцё ўзнагародаў. У зьвязку з гэтым мяняецца адміністрацыйны і крымінальны кодэксы. Іншых падрабязнасьцяў у міністэрстве пакуль не падаюць. Прэс-сакратар Людміла Мазан сказала:
“Дакумэнт яшчэ ў праекце. Таму камэнтаваць яго пакуль ня варта. Тым больш ён такі тонкі, закранае катэгорыю асобаў, якія нам усім дарагія”.
У Беларускім вэтэранскім аб’яднаньні вітаюць забарону на продаж узнагародаў. Яго прадстаўнік Міхаіл Жукоўскі сказаў:
“На мой погляд, гэта, відаць, будзе адміністрацыйная адказнасьць. Але я не гатовы сказаць. Бо апошні варыянт прапановаў Мін’юсту я ня бачыў”.
А чаму б музэю Вялікай Айчыннай вайны ня выкупіць узнагароды ў калекцыянэраў і тым самым зьняць пытаньне? Калекцыянэры кажуць, што музэй проста ня мае грошай. А значная частка яго экспазыцыі – копіі. Галоўны захавальнік фондаў Галіна Скарынка сказала, што прынцыпова музэй не купляе ўзнагароды:
“Мы толькі зьбіраем. Нам перадаюць людзі ўзнагароды, і мы іх бярэм на захаваньне. Чалавек можа прывесьці сваіх блізкіх, паказаць, дзе гэта захоўваецца. І мы бярэм, нягледзячы на тое, што такія мэдалі як “20 гадоў Перамогі”, 30, 60,70, – уяўляеце, які ў іх наклад быў? Мы ўсё роўна бярэм. Мы проста ня можам ад іх адмовіцца”.
Спадарыня Скарынка сказала, што музэй не выдае нікому адрасы вэтэранаў. Гэта зьвязана з крадзяжамі і махлярствам. Вэтэран пісьменьнік і публіцыст Валянцін Тарас таксама мае ўзнагароды. Ён ня бачыць нічога кепскага ў забароне продажу ўзнагародаў, хаця гэта можа закрануць інтарэсы калекцыянэраў:
Тое, што тычыцца ўзнагародаў, заслужаных людзьмі, – непрыгожа іх прадаваць.
“Але тут яшчэ такі момант можна ўбачыць рэстаўрацыйны: асьвяціць усё, што зьвязана з Савецкім Саюзам і савецкімі часамі. Відаць, і гэта ёсьць. Але мне рашуча паставіць нейкую кропку складана. Тое, што тычыцца ўзнагародаў, заслужаных людзьмі, – непрыгожа іх прадаваць. Тут ёсьць пэўны момант амаральнасьці нейкай. Я ня думаю, што гэта добра, калі дзеці ці ўнукі прадаюць, можа, для наркаты ці для бутэлькі, ці проста так вось, для кішэнных грошай. Так што тут некалькі аспэктаў”.
