Станіслаў Шушкевіч сказаў у часе свайго выступу на канфэрэнцыі, што расесйкая акупацыя Беларусі працягваецца, у тым часе як адзін з пачынальнікаў руху за незалежнасьць Літвы Саюдзіс Альфонсас Аўгуліс адзначыў, што беларусы могуць ганарыцца тым, што аднымі з першых развалілі савецкую імпэрыю.
Двухдзённая міжнародная канфэрэнцыя адбываецца ў рамках юбілейных імпрэзаў – 20-годзьдзя літоўскага грамадзкага руху “Саюдзіс”, які адыграў вызначальную ролю ў аднаўленьні незалежнасьці Літвы.
3 чэрвеня 1988 году літоўская інтэлегенцыя стварыла “Саюдзіс” як рух за перабудову. Лідэры “Саюдзіса” галоўнай мэтай руху неўзабаве абвясьцілі незалежнасьць Літвы. Дзякуючы дэпутатам “Саюдзіса” ў Вярхоўнай Радзе Літвы быў прыняты акт 11 сакавіка 1990 году аб аднаўленьні незалежнасьці.
Дзе цяпер Бэрлінскі мур?
“Тут размова сымбалічная. Бэрлінскі мур адзьдзяляў свабодны сьвет ад сьвету камуністычнага. На сёняшні дзень фактычна ўзьведзеная сьцяна паміж Расеяй, Беларусьсю з аднога боку – і цывілізаваным сьветам – з другога.
Але ў Беларусі гэтая сьцяна найбольш жорстка ўзьведзеная, таму што яна яшчэ дапоўненая беларускім заканадаўствам. Таму што цяпер ёсьць людзі, якія ня могуць выехаць за мяжу ўвогуле.
Ізаляванасьць інфармацыйная вялікая, а за межы Беларусі ідзе прапагандысцкая хлусьня. Тое самае, што было ў старыя часы, калі існаваў Бэрлінскі мур. Вось пра гэта я хацеў сказаць і сказаў”.
“Калі апаганьваюць увесь беларускі народ, нашыя заканадаўчыя органы ня робяць ніякіх захадаў супраць гэтага”
Шушкевіч адзначыў, што расейская акупацыя ў Беларусі працягваецца і Расея рэалізуе ў Беларусі свае імпэрскія інтарэсы ўсімі магчымымі сродкамі, у тым ліку і праз праваслаўную царкву. У часе свайго выступу ў літоўскім Сойме Станіслаў Шушкевіч у якасьці аднаго з прыкладаў распавёў пра выдадзеную ў Беларусі кнігу кіраўніка Беларускага аддзела Саюзу Расейскага народу В.Ерчака “Слова і справа Івана Грознага”:
“Калі я рыхтаваўся да выступу, мне далі кніжку, якую я тут цытаваў у часе выступу – ведаеце, я ня мог сабе ўявіць, як гэта магчыма – калі ў нас так абараняюць нібыта гонар прэзыдэнта, што за нейкія заўвагі ў ягоны адрас садзяць у турму людзей, то калі апаганьваюць увесь беларускі народ, і прыпісваюцца яму недапушчальныя наогул рысы, калі гучаць заклікі да генацыду пэўнай нацыі і гэтыя кніжкі выдаюцца ў Беларусі, і нашыя заканадаўчыя ворганы не робяць ніякіх захадаў супраць гэтага, – я лічу, што гэта недапушчальна”.
“Беларусы – адны зь першых, хто разваліў імпэрыю”
Альфонсас Аўгуліс, першы амбасадар Літвы ў Беларусі, адзін з пачынальнікаў руху “Саюдзіс”, сказаў, што чакаў ад выступу С.Шушкевічу больш расповедаў пра пагадненьне ў Віскулях:
“Ёсьць сэнс такіх канфэрэнцыяў, і менавіта міжнародных, першы раз такую зрабілі і гэта сапраўды патрэбна. Бо гэта была праблема не адной Літвы, а праблема ўсёй Эўропы. А што да ролі Беларусі, я думаў, што Станіслаў Шушкевіч больш раскажа і пра тыя падзеі, якія былі у Віскулях у сьнежні 1991-га, таму што ў вытоках руху “Саюдзіс”, руху за незалежнасьць, быў распад імпэрыі. І сёньня беларусы павінны надзвычай ганарыцца, што яны – адны зь першых, хто разваліў імпэрыю”.
Дзьве дарогі
Галоўны рэдактар і стваральнік найвялікшага ў Цэнтральнай і Усходняй Эўропе штодзёньніка «Gazety Wyborczej», легендарны апазыцыянэр Адам Міхнік, які ўжо досыць працяглы час не дае нікому інтэрвію і не выступае публічна, прыехаў на віленскую канфэрэнцыю. У сваім выступе ён гаварыў пра сёняшнія пагрозы дэмакратыі і свабоды з боку расейскіх уладаў:
“Што нам пагражае сёньня? Мы маем дзьве дарогі – дэмакратычную і дарогу, якую я б назваў “пуцінізм”, – поўнае адраджэньне таталітарнага рэжыму, мадэль дзяржавы Пуціна: канцэнтрацыя ўлады, ціск на СМІ і грамадзкія інстытуцыі, страх і стварэньне вобраза ворага звонку. Я кажу гэта ня як русафоб – я сам назваў бы сябе сапраўдным антысавецкім русафілам, ад лепшых здабыткаў расейскай культуры я навучыўся веры ў сэнс свабоды, можа, таму, што сама Расея свабоды была пазбаўленая”.
Захаду лягчэй асудзіць нацызм, чым камунізм
Удзельнікі канфэрэнцыі ў літоўскім Сойме адзначылі таксама неабходнасьць асудзіць злачынствы камунізму такім жа чынам, як гэта было зроблена адносна нацызму. Паводле іх, Захаду цяжэй аб'ектыўна ацаніць камунізм і яго злачынствы, паколькі там ня мелі ўласнага досьведу гэтага рэжыму. Асудзіць нацызм лягчэй, паколькі ён быў пераможаны яшчэ у сярэдзіне 20 ст., а Савецкі Саюз – пераможца нацызму, – стаўся супэрдзяржавай, і яшчэ не адное дзесяцігодзьдзе Захаду даводзілася кантактаваць зь яго лідэрамі, – адзначылі ўдзельнікі круглага стала аб вызваленьні ад камуністычнага таталітарызму ў Сярэдняй і Ўсходняй Эўропе. Паводле латвійскай парлямэнтаркі, былога міністра замежных справаў Сандры Калніеце, “шмат фактаў з нашай гісторыі – невядомыя, самае сумнае, што бальшыня на Захадзе і ня хоча іх ведаць”.
